Istòria sena tempus

Dignidade e traballu a istracu baratu

  In Sardigna, dae unas cantas dies, sos pastores sunt a murrunzu; sunt a lamenta pro ite sas càrias issoro non benint pigadas in cunsideru, nen dae sa pòlitica natzionale e isulana nen, fortzis, mancu dae sa gente. E tando ant leadu s'aconcada de nche imbolare su late imbetzes de sighire a ingullire belenu. Sa chistione at resones antigas: su prètziu de su late. Oe unu litru de late berbeghinu benit a costare a sas aziendas chi lu leant, 60 tzentèsimos ebbia. Sos pastores non nde podent prus e tando, intamen de sighire a prènere sas bussias de sos industriales isboidende sas issoro, ant detzisu de si mòvere umpare e de prènere sas pratzas e de serrare sas essidas de sas istradas, finas chi sos chi cumandant e ant su poderiu de mudare su sistema non s'ant a pònnere sa manu in sa cussèntzia e ant a comintzare a respetare sa dignidade, prima de totu, e su traballu, sighende, de totu cussos pastores chi ogni mangianu, sena chi siat arbèschidu, si nche pesant dae su letu e andant a si nche bogare s'ànima pro campare sa fàmìlia e pro pagare sas tassas de s'Istadu.

De contos subra sa pesadura de su bestiamene bi nd'at medas in Sardigna, sa cale podet bantare de àere mantesu una cultura prena de nuscos e colores chi galu oe mandat a dae in antis traditziones antigas aunidas a ospitalidade e bonu coro chi leant forma in su sabore de sas fainas reinas de custa terra. Gasi est pro su casu berbeghinu, un'arte arta meda chi faghet iscobèrrere a sos istràngios e nono, sa memòria de una natzione sarda pro more de su saniete chi giughet. Su casu de berbeghes est de seguru su prus antigu de sa Sardigna e at un'istòria longa chi ponet sas raigrinas a su tempus de sos nuràgicos: sunt issos chi, pro bìvere, aiant ischertadu de pàschere berbeghes imbetzes de fàghere sos laores. Cun sos Cartaginesos e sos Romanos, agatamus una Sardigna afainada a produire trigu e a èssere sa prus manna riserva de trigu etotu in su Mediterràneu. Buscos ispèrdisos pro lassare logu a sos campos de trigu, ma finas pro ismanniare sas pasturas e sighire a pesare berbeghes. Gosi, su traballu de su pastore s'est pòtidu ispàrghere coitende pro mèdiu finas de su clima e de sos terrinos bonos de s'isula e sas campagnas prenas a isticu de tupas chi daiant a mandigare, e oe comente a eris, a su bestiamene. Tocat de nche lòmpere a su Setighentos pro àere sa primas noas istòricas subra de sa nàschida de su casu de berbeghe. Dae pabilos isortos leghimus chi custa genia de casu beniat fatu cun su late cruu o dae late caentadu cun pedras budidas e posta a dae intro de su pajolu. Cun su tempus, però, su modu de lu traballare s'est megioradu e sa traditzione s'est mudada aunide·si a sa manera noa de fàghere su casu. A sa fine de s'Otighentos e a sos primos de su Noighentos nche sunt bessidos a pìgiu fintzas àteros trastos e tècnicas de produtzione: su termòmetru, sa filtratzione de su late, s'impreu de su cazu arrefinadu, machinas pro megiorare s'innetadura de sos aposentos inue su casu beniat produidu. E totu ant dèpidu mudare sos pastores pro sighire su tempus: pensu, sentidu, faina. E a ite? Pro acuntentare sos meres chi tiraiant e sighint a tirare sas funes de s'econòmia sarda.

Immacolata Salis