Su coro de sa limba e sa
limba de su coro
Tocat a beru a nos lu
dimandare su pro ite oe sa limba sarda no est chistionada comente
cando fiamus minores nois, chi crèschidos in sos annos otanta est
sa sola faeddada chi amus connotu e imparadu in domo, in su
bighinadu, cun sos amigos. B'at pagu ita la fàghere! Custa limba,
chi in totu sas variantes chi podet àere, fiat e est galu
cunsiderada, oe ch'est oe, sa limba mama. Non b'est mai istada peruna
chistione, ne una edade pro allegare in limba e nemmancu diferèntzias
tra òmines e fèminas: totus chistionainat in sardu. Finas cando si
bessiat a fora si sighiat a lu chistionare, cun totus: mannos e
minores, fèminas e òmines, pitzinnos e pitzinnas. Nemos a mai
naradu chi fiat mèngius, a su nessi cun sos istràngios, chistionare
in italianu. A pustis, però, carchi cosa est mudada. In totue
s'italianu a comintzadu a leare su postu de su sardu e tando tocat de
si firmare unu pagu e de si preguntare ite b'at capitadu. Tzertu,
s'iscola at fatu de seguru su suo: chie nos s'ammentat de cando sos
maistros e maistras nos brigaiant si nos itendiant faeddare in sardu?
Non si podiat mancu cun sos cumpàngios, ca su Ministeru, nos
naraiant, aiat dadu s'òrdine de impreare sa limba natzionale ebbia.
E si cheriamus èssere cunsiderados italianos, a malagana cussa limba
depiamus chistionare. Cheres èssere una pessona de gabbale? Tando
chistiona s'italianu; cheres istare in su chirru de sos meres? Tando
chistiona s'italianu! Cheres istudiare? Tando chistiona s'italianu!
Chi su Ministeru de sa Pùblica Istrutzione, dae sa lege Gentile,
apat traballadu pro isparpinare s'italianu no est cosa noa. Difatis,
in s'archìviu de Istadu de Nùgoro s'agatat unu libricheddu iscritu
dae Vincenzo Ulargiu de esercìtzios de tradutzione dae su sardu a
s'italianu pro sa cuarta elementare e in sa de una pagina si leghet
chi est cunforme a sos Programmas Ufitziales de su primu de
santugaine de su 1923. Ite cheret nàrrere? Chi si nche cheriat
fàghere intrare in conca a sa gente sa limba italiana e pro lu
pòdere fàghere mèngius si depiat tzucare dae sos primos annos de
iscola. No unu elògiu, tando, de sa limba sarda, ma, prus a prestu,
sa sola manera pro fàghere imparare coitende sa limba noa de su
guvernu. Ma dae cando sas mamas e sos babbos ant comintzadu a si nche
cumbìnchere chi sos fìgios fiant istados pessones de cabu si dae
minores istaiant impreadu solu s'italianu? Forsis dae cando no ant
prus intesu issoro s'identidade, su sentidu e s'ànima de sa natzione
sarda? Forsis dae cando nos semus bidos semper prus teracos de
comente nos ant semper cunsideradu? E l'isco, est lègiu a lu nàrrere
ma àteru non mi benit de pensare si non chi pro èssere italianos
che a sos lombardos e piementesos s'impedimentu chi abbaraiat fiat sa
limba sarda. Ma dae inoghe bi naschit tando un'àtera dimanda: chie
at iscritu sa Carta eupopea de sas limbas e nch'at postu a dae intro
finas su sardu, a l'ischiat ite fiat faghende? Si como custa limba
nostra est a dae intro de sa lege 482 de su 1999 e est reconnota
comente limba de minoria de tutelare, at a èssere ca carchi importu
l'at a àere? Penso chi eja! E si gràtzias a custa lege est
possibile abèrrere sos Ufìtzios de sa limba sarda in medas de sas
Comunas sardas, at à èssere ca b'at sardos e sardas chi galu bi
creent e chi cunsiderant su sardu comente sa limba de su coro? Sa
resposta est semper eja. E tando est dae cunsiderare de importu mannu
su traballu de sos operadores de sos isportellos linguìsticos chi in
ogni territòriu in ue trabballant faghent progetos e cursos pro
mandare a dae in antis non solu sa variante locale ma agiudant sa
gente a connòschere sas règulas ortograficas e grammaticales pro
imparare a iscrìere in sardu. Pròpiu pro su chi pertocat custos
progetos, mi paret geniosu ammentare su cursu de trucu organizadu dae
s'ufìtziu de sa limba sarda de Iscanu: abertu a totu sas fèminas
chi cherent imparare a si trucare, custu cursu at a èssere fatu dae
una pessone de su mestieri e sa limba chi s'at a impreare at a èssere
su sardu ebbia. Tzertu, m'at lassadu unu pagu gai su chi at naradu su
Sìndigu: sa limba sarda est faeddada semper prus pagu (e custu
l'ischimos bene totus) mescamente dae sas fèminas chi anchi la
cunsiderant una limba solu de òmines. A parre meu, no est gasi, e
m'agato de acordu cun sa resposta chi Vanessa Roggeri dat a unu
letore chi dimandat unu crarimentu subra de sas paràulas usadas dae
su Sìndigu de Iscanu: non dipendet dae sas fèminas si su sardu no
est impreadu comente in antis, ma dae totu sa publitzidade contra a
sa limba sarda chi dae semper sos chi cumandant ant fatu. Chi tocat
de mudare su sistema pro torrare a isparpinare sa limba nostra in
medas lu narant e galu semus isetende a lu bìdere. De seguru si in
antis s'iscola est serbida a nche fàghere intrare s'italianu in sas
domos de sos sardos, como issa etoru depet serbire a mantènnere in
bida custa limba de minoria. Non b'at birgòngia a faeddare sa limba
de sos babbos e de sas mamas, est una sienda manna chi tocat de
marrare ogni die e pro semper. At resone Vanessa Roggeri e deo
m'intendo che a issa matessi: cando biàgio e abbòjo calecunu chi
faeddat in sardu, in cale si siat logu mi potzo agatare, m'intendo in
domo, ca sa limba sarda, la podimus girare comente cherimus, la
giughimus intro de su coro e non b'at nen làcanas mentales nen
materiales chi ant mai a pòdere sententziare s'imbesse.
Immacolata Salis
Nessun commento:
Posta un commento