IN CHIRCA DE GIAJOS E BISAJOS

Relata parte segunda

Su cursu de genealogia ammaniadu dae S'Archìviu de Istadu de Nùgoro paris cun sos Professores Maurizio e Daniela Polelli chi traballant cun FamilySearch est acabadu su dòighi de maju.

Sos ùrtimos chimbe addòbios, comente totus sos àteros, sunt istados sighidos dae paritzas pessones.
Sos dischentes, gràtzias a sos inditos de sos professores, ant pòdidu imparare a leghere sos paperis antigos mescamente sas paràulas abbreviadas ue fintzas una litera ebbia podiat essere posta pro una paràula intrea. Una manera de iscrìere custa chi in su tempus a cambiadu sa limba e totu.

S'est acraridu chi tocat, in onni casu, a ischertare in mesu de su chi b'at iscritu ca totu podet essere un'arbìtriu e non semper sas abbreviatziones tenet una codifica ùnica. Su pàrracu, pro esèmpiu, costumaiat a non sighire peruna regula cando iscriat e pro cumprendere mègius tocat duncas de cunsiderare semper sa cultura sua, biere istudiare totu su chi at iscritu e comente.

Sos professores, pro nos agiudare in sa chirca genealògica, ant fintzas naradu in ue si podet chircare in internet. Nos ant ammustradu comente tocat de faghere pro non perdere ora e essere prus lestros in sa chirca. Est istadu dadu un'elencu de sitos non cumpridu ma de seguru ùtile pro dare una manu de agiudu.

B'ant sitos de internet istitutzionales e privados e intre sos primos bi sunt sos de sos Archìvios de Istadu ue sunt chistidos totus sos paperis chi sos entes perifèricos de istadu versant.

S'Archìviu de Istadu de Nùgoro chistit una sienda documentària semper in aumentu de belle dòighi mìgia unidades, partzidas in fundos, de sos cales sos prus importantes sunt: Atos de notàrios (dae su 1500 fintzas a sos primos annos de su '900), documentos de su Sessadu Catastu, de Prefetura e Cuestura (cun fileras chi arribant fintzas a sa fine de su noighentos), de Tribunale, de Preturas, a sos cales s'annanghent lassas privadas de documentos e libros.

Posca, b'ant sos archìvios de sas comunas, de importu mannu mescamente cando carchi òmine de gabbale ponet sos indicos a sos documentos de sos archìvios istòricos issoro, digitalizende·los e ponende·los in internet dende gasi a s'impitadore un'agiudu de importu pro podet buscare impresse sos documentos chi serbint e chircare cun fatzilidade in s'elaboradore sena andare de pessone a sa comuna.

E galu:

- Sos sitos de sos archìvios de s'esèrtzitu ue chircare sos fògios matriculares, sos mortos in sa gherra manna, sos ispèrdidos in Rùssia e àteros mortos ismentigados.

- Sos de sos archìvios notariles in totu Itàlia ue si buscant documentos de importu comente atos de donatzione, còmporas, bendas, cojas, testamentos, desistimientos etc.

- Sos de sos Archìvios Catastales ue podimus faghere sa genealogia de sa domo e buscare informatzione in supra de sos meres.

- Sos de sas parròchias ue podimus agatare sos indiritzos e nùmeros de telèfono pro mutire cada si siat retore in Itàlia pro podere bisitare s'archìviu issoro.

Intre sos sitos de internet privados, imbetzes, b'est de nde mentovare unu fatu de a veras bene chi si narat FamilySearch www.familysearch.org..

Ma b'at fintzas www.ellisaisland.org chi cunsentit de buscare informatziones in supra de sos parentes nostros emigrados in sos Istados Unidos de Amèrica e gasi e totu in www.immigrantship.net pro sos chi sunt isbarcados in New York e sos chi si sunt fuidos in Austràlia a pustis finida sa segunda gherra mundiale. Www.italywgw.org/home ue b'ant sas listas de sos passigeris chi pertocant mescamente s'emigratzione dae s'Itàlia meridionale.

B'est de narrere chi medas de custos sitos privados ant pensadu bene de s'aunire pro podere gestire e cumpartzire totus sas informatziones in manera de ponnere a cumone sos datos de cadaunu e, chi no est de pagu contu, avitare, gastende de mancu.

In sos ùrtimos duos addòbios sos professores ant chistionadu de s'Istemma de Famìlia e de comente s'istemma nos “chistionat” sende chi tenet unu limbàgiu suo.

Sa disciplina chi istùdiat sos istemmas si narat Aràldica e si partzit in duos: s'istòria de sos istemmas (est a narrere sa nàschida e sa decadèntzia) e sas regulas chi nos faghent distinghere sa forma, sa figura e s'aparàtu.

S'Istemma tenet ite faghere cun su territòriu ue sa pessone chi l'esseret tentu naschiat e cada elementu (colore, forma etc.) est importante ca tenet unu sensu e unu significadu pretzisu chi nos agiudat a cumprendere sa pessone o sa famìlia chi usat o at usadu custos singiales pro si distinghere dae sos àteros.

Nde b'ant chi tenent s'"Elmu” postu in sa parte de supra de s'iscudu. Fatu sighende regulas pretzisas. Si fiat postu frontale (de sòlitu elmu de oro) s'istemma fiat de famìlia reale, si postu de tres cuartos bortadu cara a destra fiat de unu conte, postu de profilu e giradu cara destra o a manca fiat singiale de Patrìtziu. In supra de s'"Elmu” podiat b'essere su “Cimiero”, una casta de cugurista de su matessi colore de s'iscudu.

A supra de s'iscudu beniat posta sa “Corona” chi rapresentaiat sa famìlia (nde b'ant de medas castas e formas). Sa “Corona” fiat personale, imbetzes, si beniat posta in supra de s'"Elmu”.

Pro sustènnere “idealmente” s'iscudu de s'istemma, in costados fiant postos òmines, animales o  colunnas.

B'ant istemmas narados “armi parlanti” ue su chi b'at pintadu nos narat deretu cale est su sambenadu de sa famìlia. O puru, “armi alludenti” in ue sos singiales, sos disinnos e sos colores non narant in suspos comente si naraiat sa famìlia.

Sos professores ant acraridu bene su distinghimentu chi b'at intre s'istemma e su tìtulu de nobilesa ca, pro esèmpiu, s'istemma lu diant podere tennere fintzas chie nòbile non fiat.

Dae su 1946 cando s'Itàlia est divènnida repùblica, sos tìtulos de nobilesa non tenent prus balore. Mancari gasi s'istemma e su tìtulu si podent registrare cun un'atu de notàriu posca publicadu in sa Gazeta Ufitziale. In carchi Istadu de Europa, imbetzes, b'ant leges chi inditant in cale manera, in cales ocasiones los usare e costumant fintzas a comporare e bendere sos tìtulos de nobilesa.

In Sardigna b'at un'Aràldica dae su 1325. Si tenides modu de bisitare su situ de internet www.araldicasardegna.org buscades medas novas in supra de s'istemma de sas famìlias nòbiles sardas.

Calicunu a provadu a chircare sas raighinas sua isperende chi intre sos antepassados suos b'essere carchi nobilesa, de seguru sos chi ant sighidu sas deghe letziones de su cursu de genealogia oe podent narrere de tennere in manos carchi aina in prus pro podere chircare sos antepassados, pro connoschere mègius sas raighinas e comintzare dae printzìpiu una chirca genealògica.